Ut mot forslag om «nynorske verft»: – Hvorfor ikke samisk?

Mannsverk, som på spørsmål lurer på når ørene skal dette av, mener at den ene løsningen kan være like absurd som den andre.

– I lønsjen spøkte vi med at de heller kunne smalne inn til samisk.

Godt språkøre

Kan gje fordel

Regjeringa vurderer nemleg å bruke språkkrav som eit middel for å styrke norske skipsverft i kampen om store forsvarskontraktar. Ei ny utgreiing peiker på at krav om nynorsk i anbudsprosessar kan gi norske aktørar ein betydeleg fordel, samstundes som ein unngår brot på EØS-regelverket.

Forsvarsminister Bjørn Arild Gram har tidlegare understreka at dei 28 nye krigsskipa, ein del av det omfattande «Forsvarsløftet», helst skal byggjast i Noreg. Eit slikt grep kan generere ringverknader verdt opptil 85 milliardar kroner, ifølgje Menon Economics.

Språkkravet møter kritikk. Kunstig intelligens og avanserte omsetjingsverktøy gjer det enklare for utanlandske verft å oppfylle nynorskkrav.

Kvifor ikkje?

Raudts Sofie Marhaug er sitert på eit «kvifor ikkje? Det gjer at sjansen for at vi får fleire oppdrag til skipsverfta på Vestlandet vil auke mykje».

Argumentet hennar er at andre land tek seg til rette på same vis.

– Om nynorsken kan bidra til dette, så vil det vere ein ny dimensjon, og noko eg vil utforske.

– Standpunktet mitt er sjølvsagt at nynorsk kan brukast overalt og til alt. Eg trur det vil vere både eit smart og interessant politisk grep å stille krav om nynorsk eller bokmål som kontraktsspråk, seier leiar i Noregs Mållag, Peder Lofnes Hauge.

70 prosent forsvann

Tilbake til Kirkenes. Den profilerte verftssjefen ved Kimek har lenge vore tydeleg i sine utsegn om korleis norsk verftsindustri blir behandla.

Sjølv måtte han sjå 70 prosent av omsetninga ved Kimek forsvinne etter at sanksjonane mot angrepsmakta Russland trådde i kraft.

Særleg får mangelen på bruk av offentlege verkemiddel og det han meiner er manglande vilje til å utfordre EØS-tilsynet ESA bokstaveleg tala passet påskrive. Ifølgje Mannsverk er det ikkje tvil om at det finst avtalar i EØS der oppdrag på forsvarsmateriell kan grunngivast annleis.

– Der er Noreg generelt for dårleg. Det er nok å sjå dei subsidierte rutene nordover, som blir brukte av kinesiske turistar. Dette har vi ikkje skjønt i Noreg.

– Det er nok å sjå dei subsidierte flyrutene i nord, som vert brukte av kinesiske turistar, og gratisferjer som vert blokkerte av bubilturistar, slik at lokalbefolkninga blir ståande att.

Meininga har vore god, trur Mannsverk.

– Men dei må til ESA for å få godkjent at det berre er for dei som bur i nord dette skal gjelde for. Dette har vi ikkje skjønt i Noreg, medan dette blir praktisert på denne måten i fleire EU-land.

Tøvet og inkompetent

Mannsverk får støtte frå ein kollega i sør, Jan Oddvar Olsen ved Harstad mek verksted – Hamek – i Harstad. Heller ikkje Harstad er ein nynorskkommune.

– Dette føyer seg inn i rekkja av tøvete og inkompetente offentlege beslutningstakarar. Det er jo berre å bestemme at Noreg eller nære allierte treng kompetanseoppbygging som desse nybyggsprosjekta gir for å ivareta beredskapen, så er problemet løyst, nynorsk eller inkje.

Næringsminister Jan Christian Vestre og regjeringas forslag frå 2022 om å skjerpe reglane for offentlege innkjøp hadde som eitt av forslaga at miljø alltid skulle telle minst 30 prosent i anbodgrunnlaget.

– I 2022 skulle regjeringa undersøkje handlingsrommet. I dag burde det vere enkelt å favorisere norske verft, og grunngi det med forsvarshensyn. Det er det rom for i ESA, meiner Mannsverk.

Det ville likevel ikkje vore fullgodt.

– Vi må òg stille krav til lærlingordning, og samstundes styrke denne ved norske verft slik at konkurranseevna blir bygd opp.

– Eg måtte faktisk sjå på kalenderen om vi hadde kome til første april allereie.

Må ta med fleire krav

Ein rapport har tidlegare konkludert med at handlingsrommet var stort.

Dåverande fiskeri- og havminister Bjørnar Skjæran meinte den gongen at mykje kunne hengast på det grøne skiftet.

– Noreg har ein innovativ maritim industri som ligg langt framme i å utvikle nye låg- og nullutsleppsløysingar. Eg meiner at verfta spelar ei viktig rolle i det maritime grøne skiftet, sa Skjæran.

Asle B. Strønen, administrerande direktør i Norske Skipsverft, supplerte:

– Miljøkravet må òg gjelde produksjonsprosessen. Og ein bør ta med krav til HMS, tariffløn og andre faktorar som gir produksjonsforhold staten kan vere bekjent av.